Η Νάξος είναι το μεγαλύτερο και πιο εύφορο νησί των Κυκλάδων. Το πλούσιο γεωγραφικό της ανάγλυφο δημιουργεί έντονες εναλλαγές τοπίων. Ψηλά βουνά, εύφορες κοιλάδες, λιβάδια, οροπέδια, πηγές, χείμαρροι, σπήλαια, ατέλειωτες αμμουδιές, αμμόλοφοι που φιλοξενούν δάση από κέδρους, όλα συνυπάρχουν αρμονικά πάνω στο μικρό αυτό κομμάτι γης.
Είναι από τα λίγα νησιά που κατοικούνται συνεχώς από τα πανάρχαια χρόνια (τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ.) μέχρι τις μέρες μας. Επάνω της μπορείς να "διαβάσεις" την ιστορία του Αιγαίου αφού όλες οι περίοδοι της ιστορίας άφησαν πίσω τους ίχνη και μνημεία μοναδικά, διάσπαρτα σε όλο το νησί. Η Νάξος απόκτησε τις τελευταίες δεκαετίες τον κοσμοπολίτικο αέρα του σύγχρονου τουριστικού θέρετρου αλλά συγχρόνως διατηρεί το παραδοσιακό χρώμα της και τον λαϊκό πολιτισμό της.
Εδώ εκτίθενται τα ευρήματα των ανασκαφών, έργα της τέχνης και της καθημερινής ζωής από την προϊστορική περίοδο ως τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια (4η χιλιετία π.Χ.- 6ος αι. μ.Χ.). Το μουσείο στεγάζεται στο κτίριο της παλιάς Εμπορικής Σχολής (κτίσμα του 17ου αιώνα), μέσα στον χώρο του Κάστρου.
Είναι κτισμένη στο νησάκι "Παλάτια", στην άκρη του λιμανιού. Είναι η γιγαντιαία και μεγαλοπρεπής πύλη ενός ναού αφιερωμένου στον Απόλλωνα. Κτίστηκε τον 6ο π.Χ. αιώνα, την εποχή του τύραννου Λύγδαμι, όταν η Νάξος ήταν μεγάλο ναυτικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο.
Εντυπωσιακό μνημείο που συνδέεται με την μακρόχρονη ενετική κυριαρχία (1204 - 1537). Βρίσκεται στον λόφο που αποτελεί την φυσική ακρόπολη της Χώρας. Το οικοδομικό αυτό σύνολο έχει την μορφή μεσαιωνικής πόλης με τους εξωτερικούς τοίχους των περιφερειακών σπιτιών να σχηματίζουν το τείχος του Κάστρου.
Στο ορεινό χωριό της Απειράνθου, υπάρχουν τρία μικρά μουσεία: αρχαιολογικό, γεωλογικό και λαογραφικό. Στο αρχαιολογικό μουσείο φιλοξενούνται προϊστορικά ευρήματα από ανασκαφές σε διάφορα σημεία κυρίως της Ν.Α. Νάξου
Το ιερό των Υρίων, 10 χλμ. νότια της Χώρας, στη θέση Λιβάδι, ήταν το επίσημο ιερό του αστικού κέντρου της Νάξου και ήταν αφιερωμένο στον Διόνυσο. Ο ναός που διατηρήθηκε ορατός και αναστηλώθηκε ανήκει στον 6ο αιώνα π.Χ. Οι εργασίες αποκατάστασης του μνημείου έχουν ολοκληρωθεί (ευκολότερη πρόσβαση από το χωριό Γλυνάδο).
Το ιερό του Γύρουλα, κοντά στο χωριό Σαγκρί, ήταν το θρησκευτικό κέντρο μιας κατ' εξοχήν αγροτικής περιοχής και ήταν αφιερωμένο στην λατρεία της θεάς Δήμητρας αλλά και του Απόλλωνα. Ο ναός ανήκει χρονολογικά στον 6ο αιώνα π.Χ. και ήταν εξ ολοκλήρου (συμπεριλαμβανομένης και της στέγης) κατασκευασμένος από λευκό μάρμαρο. Σήμερα έχει τελειώσει η αναστήλωσή του ενώ λειτουργεί και μουσειακή έκθεση.
Στο Φλεριό, κοντά στο χωριό Μέλανες, σε καταπράσινη κοιλάδα, βρίσκεται ξαπλωμένος στο έδαφος, στην θέση που το παράτησαν οι αρχαίοι τεχνίτες, ένας μισοτελειωμένος Κούρος (ανδρικό άγαλμα). Το άγαλμα έχει υπερφυσικό μέγεθος (6,4 μέτρα) και είναι έργο του 7ου αιώνα π.Χ.
Κοντά στο χωριό Απόλλωνας, στην είσοδο ενός αρχαίου λατομείου, βρίσκεται ξαπλωμένος στο έδαφος, από το οποίο δεν αποκολλήθηκε ποτέ, ένας μισοτελειωμένος Κούρος (ανδρικό άγαλμα). Το άγαλμα έχει ύψος 10,45 μέτρα, παριστάνει τον Διόνυσο ή τον Απόλλωνα και χρονολογείται στις αρχές του 6ου π.Χ. αιώνα.
Στους βυζαντινούς χρόνους ανήκει χρονολογικά το οχυρωμένο μοναστήρι του Φωτοδότη Χριστού, έξω από το χωριό Δανακός, με πολύ ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Οι θρύλοι λένε ότι το έκτισε κάποια βυζαντινή βασιλοπούλα.
Η εκκλησία της Παναγίας της Πρωτόθρονης (9ος - 10ος αι.), στο χωριό Χαλκί της Τραγέας, είναι η μεγαλύτερη βυζαντινή εκκλησία της Νάξου. Η εκκλησία παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για τα επάλληλα στρώματα των τοιχογραφιών της. Λειτουργεί από τα παλαιοχριστιανικά χρόνια μέχρι σήμερα.
Βρίσκεται κοντά στο χωριό Μονή και είναι σημαντικό μνημείο της παλαιοχριστιανικής περιόδου. . Διακρίνουμε τρεις οικοδομικές φάσεις. Το παλαιότερο στρώμα τοιχογραφιών είναι του 7ου αιώνα.
Από τα πιο όμορφα χωριά της Νάξου, χτισμένο στους πρόποδες του βουνού Φανάρι, 26 χλμ από τη Χώρα. Το χωριό διατηρεί σχεδόν ανέπαφη τη μορφή του, που απέκτησε κυρίως την περίοδο της Ενετοκρατίας. Μαρμάρινα στενά καλντερίμια, ανηφοριές, ενετικοί πύργοι, καμάρες, παλιά διώροφα πέτρινα σπίτια, μικρές πλατείες και γραφικά καφενεία. Λέγεται πως η Απείραθος χτίστηκε από Κρητικούς το 10ο αιώνα μ.Χ. Το χωριό έχει πολλές αξιόλογες εκκλησtες. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν η εκκλησία της Παναγίας της Απεραλίτισσας, με ωραίο λεπτοσκαλισμένο μαρμάρινο τέμπλο και παλιές εικόνες. Βόρεια του χωριού βρίσκονται δυο από τις παλαιότερες εκκλησίες του νησιού, η Αγία Κυριακή, που χρονολογικά ανήκει στον 9ο αι., και o Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος. Τοιχογραφίες του 14ου αι. διατηρούνται και στον Άγιο Παχούμιο. Το ξωκλήσι της Παναγίας της Φαναριώτισσας -σκαρφαλωμένο στα 1.000 μ. στο βουνό Φανάρι- προσφέρει μια εκπληκτική θέα σε όλο το νησί.
Η Κόρωνος είναι ένα από τα παλαιότερα, τα μεγαλύτερα και τα πιο ορεινά χωριά της Νάξου και από τα ομορφότερα στις Κυκλάδες. Η γραφικότητα και ομορφιά της Κορώνου είναι μοναδική, ξεχωριστή. Βρίσκεται σε απόσταση 30 χλμ. από την Χώρα της Νάξου, και είναι κτισμένη στις αντικριστές πλευρές μιας βαθιάς και καταπράσινης ρεματιάς. Η ιδιαίτερη ρυμοτομία και η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των σπιτιών της συνθέτουν μια ασυνήθιστη όσο και μαγευτική εικόνα. Παραδοσιακά καφενεδάκια περιμένουν όσους θέλουν να δοκιμάσουν ντόπια γλυκά και ρακί ενώ οι παραδοσιακές ταβέρνες με τις τοπικές συνταγές αποτελούν μια μοναδική επιλογή για εκλεκτικούς καλοφαγάδες. Στο Μουσείο Λαδιού θα δείτε τις εγκαταστάσεις για την παραγωγή λαδιού τον περασμένο αιώνα.
Ο Απόλλωνας είναι ένα μικρό γραφικό ψαροχώρι, κτισμένο σε ένα όρμο στην βορειοανατολική ακτή της Νάξου. Στην κορυφή του χωριού, στη θέση Καστράκι, βρίσκεται ο Κούρος, ένα μισοτελειωμένο μαρμάρινο άγαλμα, που έχει μάκρος 10,5 μέτρα και χρονολογείται από τον 6ο π.χ. αιώνα. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι το άγαλμα παριστάνει το θεό Διόνυσο ή το θεό Απόλλωνα. Η μικρή παραλία, μπροστά στο χωριό περιτριγυρίζεται από ωραία καφέ και εστιατόρια. Κατά την επιστροφή σας από τον Απόλλωνα μπορείτε να περάσετε από τον εξωτερικό - παράκτιο - περιφερειακό δρόμο του νησιού, ή να επιστρέψετε ξανά από την κεντρική Νάξο ακολουθώντας διαφορετική διαδρομή και περνόντας από τα χωριά Μονή, Ποταμιά.
